Bu yazımızda bebeklerin doğduğu andan çocukluk dönemine kadar zeka gelişimlerini inceliyoruz.

Çocuklarda doğumdan 2 yaşına kadar olan dönem Duyusal-Devinim dönemi olarak bilinir. Bu dönem çocuğun duyularını kullanmaya çeşitli uyarılara karşı tepkiler vermeye ve öğrendiklerini yenilemeye başladığı dönemdir. Bu sayede çeşitli davranış kalıpları geliştirir. Çocuk zamanla bazı devinimleri sindirerek özümsemeye başlar.

Örneğin; 2 ile 4 ayları arasında ellerini izlemeye başlar fakat bir nesneye uzanamaz. Ama elleri kendi görüş alanı içerisindeyse uzanmayı dener. Zaman geçtikçe gördüklerini kavrayarak ağzına götürmeye ara ara emmeye başlar. Bu sayede görmek, ağzına götürüp emmek ve kavramak gibi karışık bir görevi başarır. Ancak henüz 5 ayına gelmeyen bir çocuk görüş açısından çıkmış olan bir nesneyi takip etmeyi bırakır. Görüş alanı dışında kalan bir nesne çocuk için yok sayılmaktadır. Eline verilmiş olan ters bir biberonu düzene çevirip emme girişimini henüz tamamlayamaz. 8. ayın ardından yastık altına saklanmış olan emziği arar bulur. Emzik yer değiştirmiş olsa da çocuk tekrardan onu yastık altında arar. Henüz nesnelerin kendi başlarına birer varlık oldukları zihninde devamlılık sağlamamıştır.

Çocuk 1 yaşından itibaren yeni denemelerde bulunacak duruma gelir. Örneğin; Artık bir sakladığı oyuncağı ilk yerinde değil son yerinde aramaya başlar ve bir değnek yardımı ile oyuncağını yakınına çekmeye çalışır.

Çocuğun 2 yaşın sonundan başlayarak kavramaları gelişmeye başlar. PIAGET 2 ile 7 yaş arasında ki döneme İşlem öncesi dönem adını veriyor. Bu dönemi de 2 aşamada ele alıyor. 2 ile 4 yaş için Kavram öncesi evre diye adlandırıyor. Bu geçirdiği evrede çocuk nesneleri farklı şeylerin simgesi gibi kullanmaya başlıyor. Örneğin; eline almış olduğu bir sopayı at gibi kullanıp evin içinde dolaşmaya başlayabilir. Oyuncak bebeğini alıp canlıymışçasına iletişim kurabilir. Kurduğu ileşimler sayesinde artık dili iyice gelişmeye başlar.

Kavram gelişmesi yavaş yavaş ilerler. Çocuk artık büyüklük, renk, sayı, zaman, ağırlık gibi kavramları kullanır. 4 ile 7 yaş arasındaki evrede PIAGET'in adlandırmasına göre Sezgi evresi diye biliniyor. Örnek verecek olursak 2 eşit parçaya ayrılmış hamur toplarının biri ince ve uzun bir şekil haline getirilip sorulursa çocuk ağır olanın büyük şekil olduğunu öne sürer. Ancak 5 yaşına geldiğinde 2 parçanında eşit olduğu farkına varabilir.

Çocuk sayı kavramını öğrenmeye başladığında ilk olarak ezber ile öğrenir. Parmaklarını saymasını istenilen bir çocuk hangi parmağı ile başlarsa sayma işlemini öyle devam ettirir. Birisi ona farklı bir parmaktan başlayarak saymasını söylerse çocuk itiraz ederek ilk başladığı parmağın 1 olduğunu ifade eder. Yani henüz sayı kavramı yerine oturmamış ve nesneden farklı soyut bir özellik kazanılmamıştır.

Somut işlemler dönemi olarak bilinen bu dönem 7 ile 11 yaşları arasında uzay, sayı, zaman, boyut, ağırlık, hacim kavramları artık iyice öğrenilmeye başlar. Özgürlük, ülke, ulus, ölüm gibi kavramlar çok iğreti bir biçimde kazanılmıştır. Genel de okulda öğrendiği gibi ezberlemiş olduğunu anlamadan kullanır. Bu dönemde çocuk benzetmeleri somut olarak kullanır. Örneğin ağır başlı hitabını duyunca başının ağır olduğunu büyük adam denilince gözünde iri yarı uzun birini canlandırır. Kısacası atasözlerini anlamakta zorluk çeker. PIAGET 'e göre soyut kavramların gelişimi 11 yaşına gelindiğinde öğrenilmiş olur. 11 yaşının ardından olan dönemi Biçimsel İşlemler dönemi olarak biliniyor. Kavramların gelişimi tereddütsüz bu sırayı izlese de kimi çocuk bu dönemleri hızlıca geçebilir. Özellikle zeki olan çocuklarda mantık yürütebilme, soyut düşünce ve muhakeme daha erken gelişmektedir.